تیم نورولند با توجه به اهمیت اختلالات گفتاری و گفتار درمانی کودکان، تکنیک ها و بازی های موثر بر کنترل این اختلالات مطالب زیادی در این باره جمع آوری کرده است که مطالعه آن ها را به شما عزیزان توصیه می کنیم. موضوع مورد بحث در این نوشتار سن مناسب برای گفتار درمانی کودکان است که در ادامه به مرور نکات آن می پردازیم. در صورتی که در این باره سوال، پیشنهاد و... دارید حتما در انتها این مبحث آن را ذکر کنید تا مربیان و متخصصان این موسسه به آن پاسخ دهند.

سن مناسب کودکان برای گفتار درمانی

روند رشد مهارت های گفتاری در افراد به این صورت است که در ابتدا در سن یک سالگی کودک قادر است با کمک جملات تک کلمه ای به بیان درخواست ها و نیاز های خود بپردازد و یک ارتباط را با دیگران برقرار کند و با ورود به سن ۵/۱ سالگی دایره لغات کودک گسترده تر می شود. 

استفاده از جملات دو کلمه ای در سن دو سالگی رخ می دهد که ناشی از رشد مهارت های گفتاری کودکان است. 

بنابراین می توان برای تشخیص اختلالات احتمالی در روند رشد کودکان به این موضوع دقت نمود تا چنان چه کوچکترین نقصی مشاهده گردید حتما با پزشک متخصص مشورت گردد. 

به همین دلیل پیشنهاد می شود این نوشتار را که در آن به بررسی سن مناسب کودکان برای گفتار درمانی پرداخته شده است حتما مطالعه کنید تا بتوانید در صورت وقوع چنین اختلالی در رشد مهارت های گفتاری فرزندتان عملکرد بهتری داشته باشید.

کدام گروه از کودکان باید از خدمات گفتار درمانی استفاده کنند؟

همان طور که اشاره کردیم عدم استفاده به موقع از مهارت های گفتاری در بین کودکان به منزله یک زنگ خطر است و نیاز است والدین نسبت به کوچکترین علامت در این زمینه بی تفاوت نباشند تا چنان چه هر گونه تاخیر یا مشکلی را مشاهده کردند، پیگیری های درمانی را آغاز کنند. 

به طور مثال کودکی که در سن دو سالگی قرار دارد و تاکنون نتوانسته همانند سایر هم سن و سالان از مهارت های گفتاری استفاده کند و حتی در بیان خواسته ها با کمک جملات تک کلمه ای نیز عاجز است حتما باید برای ارزیابی دقیق تر نزد پزشک متخصص برده شود تا علت آن مشخص گردد.

کودکان از چه سنی قادرند صحبت کنند؟

معمولا کارشناسان سن یک سالگی کودکان را زمان آغاز به کارگیری مهارت های گفتاری در برقراری ارتباط با اطرافیان بیان می کنند اگر چه نمی توان این مسئله را به تمامی کودکان تعمیم داد و موارد بسیاری نیز دیده شده است که کودک دیرتر نسبت به سایرین شروع به صحبت می کنند.

حتی متخصصان در این باره عقیده دارند که تاخیر در استفاده از مهارت های گفتاری تا سن یک سال و نیم نیز چندان نگران کننده نیست و اغلب بدون استفاده از مداخلات درمانی، بهبود می یابند. 

اما در موارد بسیاری دیده شده که والدین با مشاهده تاخیر کلامی فرزند خود بسیار آشفته و نگران می شوند، توصیه می شود در صورت وقوع چنین رخدادی پس از کنترل هیجانات خود، حتما کودک را نزد یک گفتار درمانگر برده تا با معاینه و ارزیابی وضعیت کودک این استرس کاهش یابد.

نحوه تکمیل و استفاده از مهارت های گفتاری کودکان زیر یک سال

از ویژگی های کودکان نرمال در سن یک سالگی می توان به درک آنان از اسم خویش و تشخیص صدای اطرافیان اشاره کرد و در صورتی که در زمان ارتباط با آنان از جملات ساده ای همچون برو، بده، بشین و... استفاده گردد به خوبی متوجه می شوند. 

برای تفهیم بهتر شما عزیزان از مهارت های کلامی کودکان در سنین مختلف، آنان را متناسب با رشد و افزایش سن دسته بندی کرده ایم که در ادامه ملاحظه می کنید.

• ● میزان به کارگیری مهارت های گفتاری کودکان در زمینه شنیدن و درک کردن ( از زمان تولد تا سن ۳ ماهگی)
• ● بروز عکس العمل مناسب نسبت به شنیدن نام خود
• ● توجه به جملات دیگران و واکنش متناسب (همچون لبخند زدن و سکوت)
• ● توانایی شناسایی صدای والدین
• ● توجه به اصوات محیط پیرامون به ویژه در زمان شیر خوردن

میزان به کارگیری از مهارت های گفتاری کودکان در زمینه تکلم و حرف زدن ( از زمان تولد تا سه ماهگی)

• ● تولید اصوات نامفهوم مانند کوکو‌، گوگو و...
• ● بیان درخواست ها و جلب نظر اطرافیان با تغییر صدا گریه
• ● لبخند زدن در زمان مشاهده چهره افراد آشنا

میزان به کارگیری مهارت های گفتاری کودکان در زمینه شنیدن و درک کردن (از سن ۴ تا ۶ ماهگی)

• ● عکس العمل متناسب نسبت به اصوات پیرامون
• ● بروز علاقه و توجه نسبت به اشیا صدا دار
• ● نشان دادن توجه و عکس العمل در زمان شنیدن موسیقی

میزان به کارگیری مهارت های گفتاری کودکان در زمینه تکلم (از سن ۴ تا ۶ ماهگی)

• ● توانایی بروز عکس العمل متناسب همچون لبخند و خنده
• ● ایجاد صدا سازی در موقعیت های هیجانی و ناراحتی
• ● تولید اصوات جدید در زمان بازی و یا تنهایی

میزان به کارگیری مهارت های گفتاری کودکان در زمینه شنیدن و درک کردن (از سن ۷ تا ۱۲ ماهگی)

• ● علاقه به انجام بازی هایی همچون داله موشه
• ● توجه به اصوات پیرامون
• ● توانایی بروز عکس العمل متناسب نسبت به رفتار دیگران

میزان استفاده از مهارت های گفتاری کودکان در زمینه تکلم ( از سن ۷ تا ۱۲ ماهگی)

• ● کسب توانایی استفاده از حرکات بدنی برای برقراری ارتباط
• ● تحلیل اصوات پیرامون
• ● ادا کلمات کاربردی مانند بابا، ماما و... در حوالی یک سالگی

توانایی استفاده از مهارت های گفتاری کودکان در بازه سنی ۱ تا ۲ سالگی 

با ورود به سن دو سالگی، دایره لغات کودکان بسیار وسیع می شود به صورتی که قادرند حتی از ۳۰۰ کلمه در زمان برقراری ارتباط و گفت و گو استفاده کنند. 

برخی از والدین درباره استفاده از این مهارت ها رفتاری افراط گونه دارند و تمایل دارند که کودک بدون هیچ گونه خطایی به صورت روان و سلیس حرف بزند در حالی که کارشناسان عنوان می کنند اشکالات تلفظی در کلمات و جملات کودکان امری بدیهی است و نباید نسبت به آن نگرانی داشت.

وقتی زنگ خطر علائم هشدار دهنده به صدا در می آید که در زمان برقراری ارتباط و حضور در جمع های خانوادگی کودک قادر نیست با کمک واژگان به بیان نیاز های خود بپردازد. برای درک بهتر شما عزیزان در ادامه به سایر مهارت های گفتاری کودکان در سنین ۱ تا ۲ سال اشاره شده است.

سطح مهارت تکلمی کودکان ۱ تا ۲ سال در زمینه شنیدن و درک کردن

• ● بروز واکنش متناسب به سوالات دیگران مانند "دستت کجاست؟"
• ● تمایل به شنیدن اصوات موزون و موسیقی

 سطح مهارت تکلمی کودکان ۱ تا ۲ سال در زمینه صحبت کردن

• ● وسیع تر شدن دایره لغات کاربردی
• ● به کار بردن عبارت های پرسشی در جملات
• ● تلفظ سلیس و رساتر کلمات

مهارت های تکلمی کودکان ۲ تا ۳ سال در زمینه شنیدن و درک کردن

• ● درک بهتر دستورات دو بخشی
• ● توجه و تمرکز بهتر نسبت به شنیدن قصه های طولانی

مهارت های تکلمی کودکان ۲ تا ۳ سال در زمینه صحبت کردن

• ● به کار گیری جملات دو یا سه کلمه ای
• ● بروز واکنش مناسب در مواجهه با شنیدن نام یک شی خاص

آنچه تاکنون به آن پرداختیم بیانگر این بود که کودکان با افزایش سن و رشد در زمینه استفاده از مهارت های تکلمی نیز پیشرفت می کنند و این گونه نیست که کودک یک باره قادر باشد سلیس و روان حرف بزند سیر طبیعی آن به این شکل است که با یادگیری کلمات جدید و ترکیب آنان، جملاتی را برای بیان خواسته ها به زبان می آورد. 

همان طور که اشاره کردیم گروهی از کودکان در مقایسه با سایرین دچار تاخیر در تکلم هستند که اغلب به دلیل وجود سوابق خانوادگی نیاز به پیگیری درمانی نیست و خود به خود رفع می شود. 

عده ای نیز بر این باورند که به دلیل پیشرفت تکنولوژی و مسئولیت هایی که والدین با آن مواجه هستند، خانواده ها به تک فرزندی روی آورده اند که کودک به دلیل حضور در خانواده های کم جمعیت دیرتر، مهارت های زبانی را دیرتر می آموزد و دچار تاخیر در حرف زدن می شود.

تاخیر در تکلم و استفاده از خدمات گفتار درمانی

گفتار درمانگران افرادی متخصص در زمینه بهبود اختلالات گفتاری هستند که با کمک تکنیک های علمی به اصلاح اختلالات سیستم گفتار و تکلم کودکان می پردازند. بنابراین در صورتی که کودک دچار تاخیر در حرف زدن شد، بهتر است برای ارزیابی دقیق تر به این افراد مراجعه کرد. هم چنین سایر کودکانی که دچار مشکلاتی مانند نقص در تلفظ کلمات، لکنت زبان و... هستند می توانند با کمک این خدمات دچار بهبودی شوند.

تا چه سنی می توان به گفتار درمانگر مراجعه کرد؟

یکی از سوالات متداول در زمینه گفتار درمانی، سن مراجعه به این متخصصان است. در پاسخ باید عنوان کنیم مراجعین به گفتار درمانگر ها بسته به اختلال ممکن است از کودکان ۲ سال تا افراد مسن متغیر باشند که پس از بررسی و تشخیص اختلال خود متناسب با شرایط از خدمات درمانی استفاده می کنند. 

البته باید تاکید کنیم که افراد مسنی که دچار سکته شده اند در صورت بروز مشکلات گفتاری حتما باید به موقع (تا ۶ ماه پس از این عارضه) به گفتار درمانگر مراجعه کنند تا شانس برگشت به حالت طبیعی افزایش یابد.

زمان طلایی مراجعه به گفتار درمانگر چه زمانی است؟

یکی از عوامل موثر بر افزایش بازدهی خدمات گفتار درمانی بر رفع اختلالات گفتاری، سن مراجعه عنوان می شود. متاسفانه عده ای از والدین به دلیل عدم آگاهی درست از اختلالات گفتاری چندان به این عارضه توجهی ندارند و تصور می کنند که خود به خود رفع می شوند.

 چنین تفکری نه تنها درست نبوده بلکه ممکن است عواقب دردناکی بر آینده کودک وارد کند به همین دلیل توصیه می شود با مشاهده علائم هشدار دهنده حتما نظر متخصص درمانگر را جویا شوید. 

در صورتی که کودک در سن کم و شروع اختلالات گفتاری از خدمات گفتار درمانی استفاده کند، نه تنها روند درمان تسریع شده بلکه از ایجاد مشکلات بعدی همچون کمبود اعتماد به نفس نیز جلوگیری می شود.

لکنت زبان چیست؟

لکنت زبان نوعی اختلال گفتاری است که به هر نوع تکرار و گیر کردن کلمات گفته می شود و ممکن است کودکان و حتی بزرگسالان را درگیر نماید. 

در بررسی های صورت گرفته مشخص شده است که این عارضه به دلیل ترس، شوک ناگهانی، عوامل ژنتیکی و حتی دو زبانه بودن محیط زندگی ایجاد می شود. 

برخی از کودکان نیز به طور ناخودآگاه و به دلیل مراوده و بازی با دوست خود که دچار لکنت بوده است به آن دچار شده اند اما در افراد بالغ لکنت زبان معمولا به علت تصادفات رانندگی و در مواردی ضربه های سهمگین روحی و روانی به وجود می آیند. 

شیوع لکنت زبان به جنسیت نیز وابسته است به طوری که مشاهده می شود اغلب مبتلایان را پسران تشکیل می دهند. در صورتی که از خدمات رفتار درمانی و گفتار درمانی به موقع استفاده شود می توان به بهبودی امیدوار بود‌.

متخصصان بهترین سن و بازه طلایی برای مراجعه به گفتار درمانگر برای کنترل لکنت زبان را قبل از ۷ سالگی عنوان می کنند که نتیجه آن دور ماندن کودک از عواقبی همچون کاهش اعتماد به نفس، خشم، رفتار های پرخاشگرانه و انزوا طلبی است. بنابراین نسبت به استفاده از مداخلات درمانی بی تفاوت نباشید.

چگونه کودکان ۲ و ۳ سال دچار تاخیر کلامی را تشویق به حرف زدن کنیم؟

همان طور که اشاره کردیم برخی از کودکان بدون دلیل خاصی دچار تاخیر در تکلم هستند. کارشناسان توصیه می کنند که والدین با توجه به اینکه الگوی رفتاری فرزندان محسوب می شوند حتما نسبت به نحوه حرف زدن خود حساسیت بیشتری داشته باشند و با استفاده از جملات ساده و واضح با آنان ارتباط گیرند تا کودک نیز علاوه بر یادگیری، به تکرار این عبارات بپردازد. 

با توجه به اینکه کودکان در این سن از نظر درکی چندان رشدی ندارند بهتر است والدین با بیان کودکانه با آنان گفت و گو و بازی نمایند که بسیار مثمر ثمر است.

موارد مورد توجه در انتخاب یک مرکز گفتار درمانی مناسب کدامند؟

با توجه به تاثیری که خدمات گفتار درمانی بر بهبودی اختلالات گفتاری دارند والدین حتما باید مرکزی انتخاب کنند که دارای متخصصان درمانگر با خصوصیت های اخلاقی خوشرویی، شوخ طبعی و با حوصله باشند تا بهترین نتیجه حاصل گردد. 

بسیاری از کودکان مبتلا به اختلالات گفتاری از کم رویی، خجالت و عدم اعتماد به نفس در رنج هستند. استفاده از تکنیک بازی درمانی و تشویق آنان برای حضور در چنین فعالیت های سرگرم کننده ای به تسریع روند درمانی کمک فراوانی می کند. بنابراین در انتخاب مراکز ارائه دهنده خدمات گفتار درمانی به این نکات توجه ویژه داشته باشید. 

در پایان به یک مسئله نسبت شایع که مرتبط با گفتار درمانی است پاسخ داده شده است. در صورتی که شما نیز در این باره با سوالاتی مواجه هستید می توانید در قسمت نظرات آن را بنویسید تا کارشناسان ما به آن پاسخ دهند.

مسئله: گروهی از والدین عنوان می کنند که فرزند آن ها در استفاده از مهارت های گفتاری مشابه سایر هم سن و سالان نیستند به طوری که نه تنها نمی توانند مانند دیگر کودکان از کلمات و عبارات متناسب با سن خود استفاده کنند بلکه با اختراع زبانی جدید با اطرافیان صحبت می کنند. 

کارشناسان در این باره به خانواده هشدار می دهند که رفتاری مبنی بر پذیرش زبان ابداعی بروز ندهند که به منزله تشویق کودک به تکرار و ادامه این رفتار خواهد بود. بهتر است با ملایمت به او گفته شود متوجه منظور او نمی شوید تا کلمات را به درستی بیان کند. در صورت تداوم این رفتار مشورت با متخصص درمانگر ضرورت دارد.